هم آمریکا و هم ایران چندین بار فرصت‌های احیای برجام را از دست داده‌اند

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه در ارزیابی تحولات جاری در روابط ایران و ایالات متحده آمریکا در قبال مذاکرات برای احیای برجام و در پاسخ به این سوال که رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در یکی از آخرین اظهارات خود ادعا کرده است که «گزینه نظامی در قبال ایران هنوز روی میز است». این در حالی است که مقامات آمریکایی در سال‌های اخیر کمتر از عنوان گزینه نظامی استفاده می‌کردند، دلیل مطرح شدن مجدد این گزینه در سخنان رابرت مالی چیست، گفت: موضوع دیپلماسی هسته‌ای در حالت گزار قرار دارد به این معنا که عملا یک وقفه‌ای ایجاد شده ولی آمریکایی‌ها هم می‌دانند که برنامه هسته‌ای ایران تنها سرنوشتی دیپلماتیک خواهد داشت. این در حالی است که تمام ادبیات و مواضع شکل گرفته از سوی واشنگتن با هدف تضعیف توان چانه‌زنی ایران صورت می‌گیرد. البته واقعیتی هم وجود دارد که هم آمریکایی‌ها و هم ایرانی‌ها چندین بار فرصت‌های احیای برجام را از دست داده‌اند ولی شرایطی که بعدا شکل گرفت یا الان در آن به سر می‌بریم این است که در زمان آغاز ناآرامی‌ها در ایران، آمریکایی‌ها مانند آنچه در زمان اوباما انجام شد، تلاش کردند از این موضوع برای پیشبرد سیاست‌های خودشان استفاده کنند. یعنی به طور معمول آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها از تحولات داخلی ایران در راستای تضعیف توان چانه‌زنی ایران در مسائل اختلافی استفاده می‌کنند.   

وی ادامه داد: در تحولات ماه‌های اخیر نیز دیدید که آمریکایی‌ها علنا و به عنوان سیاست اعلامی عنوان کردند که برجام در اولویت کاخ سفید نیست و متعاقبا مواضعی را در خصوص ناآرامی‌های ایران مطرح کرده و سعی کردند تا این شرایط ادامه پیدا کند و حتی بنزین بر این آتش می‌ریختند. در این شرایط به طور طبیعی ایران سیاست پیشین خود را ادامه می‌داد و آن هم برداشتن گام‌های همیشگی بود که به هر میزان تحریم‌ها ادامه پیدا کرد و سیاست‌های منفی بر موضوع هسته‌ای بار می‌شد، طبیعتا ایران هم گام‌هایی در راستای پیشرفت‌های هسته‌ای برمی‌داشت.

وی افزود: در این دوران گذار آمریکایی‌ها از ابتدا از گزینه آژانس استفاده کردند تا مانع از این شوند که ایران برنامه هسته‌ای خود را پیش ببرد چرا که تهران از این طریق تلاش می‌کند توان چانه‌زنی خود را افزایش دهد. لذا در این راستا قطعنامه در شورای حکام به تصویب رسید. قطعنامه‌ای که عملا ایران را به درگاه شورای امنیت سازمان ملل رهنمون می‌کند مبنی بر اینکه اگر ایران نظارت‌های آژانس را نپذیرد و به سوالات آژانس پاسخ ندهد، امکان اینکه پرونده ایران در شرایط اضطراری قرار بگیرد، وجود دارد. رفتاری که ایران در واکنش به این اقدام انجام داد باز هم مقابله به مثل بود یعنی تولید سوخت هسته‌ای خودش را به گونه‌ای به فردو منتقل کرد که طبق برجام محل فعالیت‌های تحقیقاتی بود اما ایران تولید خود را به جایی برد که شمول پدافند غیرعامل دارد به این معنا که ایران هم یک شرایط اضطرار را در برنامه‌اش تعیین کرد که نشانگر اوج بی‌اعتمادی نسبت به آمریکا است. در این شرایط ایران اجازه نداد که در دوران گذار به نام نظارت بر ایران مانع از این شوند که تهران دستاوردهای خود را بهینه کرده و توان چانه زنی خود را افزایش دهد. 

رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی گفت: اتفاقی که افتاده این است که آمریکایی‌ها به این علت که از گزینه آژانس ناامید شدند، سعی می‌کنند در قالب مواضع اعلامی از گزینه‌های دیگری همچون گزینه نظامی یا در دستور کار نبودن احیای برجام سخن بگویند و به عبارتی حتی دو اقدام احتمالی را به رخ بکشند که یکی ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت و دیگری فعال کردن مکانیسم ماشه است.

وی ادامه داد: با این حال معتقدم این اشتباه ایالات متحده است چرا که واقعیت این است که ایران بیشترین دستاوردهای خودش را برای بالا بردن توان چانه زنی تنها در برنامه هسته‌ای دنبال می‌کند و اگر آمریکایی‌ها یا حتی بطور نیابتی صهیونیست‌ها اقدام علیه ایران صورت دهند و یا حتی در غالب گزینه غیرنظامی از مکانیسم ماشه استفاده شود، آنچه در ایران طرفداران جدی پیدا خواهد کرد تولید سوخت بالای ۶۰ درصد است چراکه با این تهدیدها عملا آمریکایی‌ها وارد سیاست مقابله غیرمتعارف با ایران شده‌اند و اگر این سیاست در قبال ایران در پیش گرفته شود، ایران نیز از دستاوردهای هسته‌ای خودش به عنوان دفاع غیرمتعارف استفاده خواهد کرد که طبق کنوانسیون‌های بین‌المللی هم قابل دفاع است.

وی افزود: آمریکایی‌ها باید این مساله را در نظر بگیرند که سوءاستفاده آن‌ها از تحولات داخلی ایران نه تنها کمکی به سیاست خارجی واشنگتن نخواهد کرد بلکه نوعی عقبگرد را به دولت آمریکا تحمیل کرده است. بهترین کار این است که آمریکایی‌ها به جای این اقدامات به فکر ابتکارهای تازه‌ای باشند که عملا به جای رسیدن به چالش بی پایان هسته‌ای، طرفین به سمت دیپلماسی موفق حرکت کنند.